به طور كلي حسن معاشرت مفهومي قرآني است كه از آيه شريفه‌اي از سوره نساء و از عبارت( عاشروهن بالمعروف) گرفته شده است، يعني با همسرانتان با اخلاق نيكو معاشرت كنيد و با آنان به نيكي رفتار كنيد در كل معاشرت به معروف، به معناي رفتار و اعمالي است كه خداوند بدان امر نموده است .

در تنظيم روابط عاطفي زن و شوهر، اخلاق حاكم بر قواعد حقوقي است .

۱. حسن خلق  

حسن خلق صفتي پسنديده و نيكوست كه اسلام بسيار به آن سفارش نموده است، تا آنجا كه در روايات، حسن خلق به عنوان اولين، سنگين ترين، بهترين و با ارزش‌ترين چيزي بيان شده است كه در روز قيامت مورد محاسبه قرار مي‌گيرد: حسن خلق به معناي تحمل و سعه صدر و همچنين رها نكردن حق و ترك باطل است .

۲- اكرام و احترام يكديگر  

هر يك از زن و شوهر با احترام اكرام يكديگر ارزش و منزلت خويش را افزايش داده و موجبات دلگرمي همسرش را فراهم مي‌آورد.

3- محبت و اظهار آن  

اصل مهر و محبت و علاقه همسران را خداوند متعال، در وجود زوجين قرار داده است. بديهي است مهر و محبتي داراي ارزش است كه در مسير الهي و مطابق با دستورات شرع باشد وگرنه، چه بسا مهر و محبتي كه هيچ ثمره معنوي نداشته باشد و حتي باعث سقوط فرد به ورطه نابودي شود .

4- پوشاندن عيوب همسر  

قرآن كريم در اين مورد مي‌فرمايد: زن و مرد بايد همانند لباس هم باشند هم يكديگر را از خطا و اشتباه حفظ كنند و هم هر يك زينت ديگري به حساب آيند و به يكديگر افتخار كنند .

5- عفو و گذشت  

انسان مختار آفريده شده است، و حق انتخاب دارد و ممكن است در برخي از انتخاب‌ها دچار اشتباه شده و از مسير اصلي خارج گردد. و اين مسئله براي زن و مرد هر دو يكسان است. و در اين مواقع توصيه به عفو و گذشت تا آن جا اهميت دارد كه قرآن كريم عفو و گذشت را از موارد احسان مي‌داند.« والعافين عن الناس و الله يحب المحسنين »

۶-  مدارا كردن  

هر يك از زن و مرد بايد وظايف و تكاليف خود را انجام دهد و براي ديگري ايجاد مزاحمت ننمايد. در هر حال مدارا با همسر موجب مي‌شود تا زندگي با صفا و به دور از تنش گردد .

در قانون مدني ايران( حسن معاشرت) يكي از مهم‌ترين حقوق و تكاليف زوجين نسبت به يگديگر مي‌باشد.

7-. مشورت و تبادل نظر  

يكي از فوائد مهم در مشورت در امور خانواده، اين است كه طرف مقابل خود را در فكر و تصميمي كه گرفته شده سهيم مي‌داند و احساس نمي‌كند كه اين كار بر او تحميل شده است .

عبارت حسن معاشرت مقابل " سوء معاشرت " به معني نيکويي رفتار و کردار زوجين در برقراري حقوق متقابل يکديگر است .

در حقوق ايران معناي آيه مباركه ۱۹ از سوره نساء در ماده ۱۱۰۳ قانون مدني در فصل مربوط به( حقوق و تكاليف زوجين نسبت به يكديگر) وارد شده است. بر طبق اين ماده زن و شوهر مكلف به حسن معاشرت با يكديگرند. يعني بايد به گونه‌اي با يكديگر رفتار نمايند كه آرامش و مسالمت بر روابط آنان حاكم و محيط خانواده متشنج نبوده و نزاع در روابط آنان وجود نداشته باشد .

زوجين ضمن نكاح، داوطلب شده‌اند كه با هم زندگي كنند و در غم و شادي شريك هم باشند همسري زن و مرد به اين معني است كه سلوكشان با هم با خوشرويي، مسالمت و مهرباني آميخته باشد و از اعمالي كه نسبت به ايجاد نفرت و كينه يا غم و اندوه فراوان در ديگري است بپرهيزند .

به اجمال مي‌توان گفت‌: تمام اموري كه از نظر اجتماعي توهين محسوب مي‌شود مانند ناسزاگويي ايراد ضرب، مشاجره و تحقير، يا اموري كه با محبت به خانواده منافات دارد مانند ترك خانواده، بي‌اعتنايي به همسر و خواسته‌هاي او و اعتياد مضر از مصاديق سوء معاشرت در خانواده است .

در قانون مدني ايران( حسن معاشرت) يكي از مهم‌ترين حقوق و تكاليف زوجين نسبت به يکديگر مي‌باشد. بنابراين مواد بعدي از قانون مذكور كه به مواردي همچون همكاري در تحكيم بنيان خانواده، رياست خانواده، پرداخت نفقه و ميزان آن، اداي وظايف زوجيت از سوي زن، نحوه تعيين منزل مشترك و... اشاره دارند موادي مستقل از( حسن معاشرت) مطرح در ماده ۱۱۰۳ قانون مدني نبوده، بلكه در جهت تعيين مصاديق مفهوم حسن معاشرت محسوب مي‌شوند.